Radyoterapi
1. Radyoterapi tedavi kararı nasıl alınır?
2. Radyoterapi uygulamasına karar verildikten sonra süreç nasıl işler?
3. Radyoterapi tedavi planı ve hazırlık sürecinin basamakları nelerdir?
2. Radyoterapi uygulamasına karar verildikten sonra süreç nasıl işler?
3. Radyoterapi tedavi planı ve hazırlık sürecinin basamakları nelerdir?
1. Adım: Radyoterapi kararınızın verilmesi:
Radyasyon onkoloğunuz tarafından hastalığınıza ilişkin tüm tıbbi geçmişiniz (önceki cerrahi, kemoterapi, radyoterapi bilgileri), patolojilerinize ait bilgiler ve tüm radyolojik görüntüleriniz detaylı incelenir ve muayeneniz (gerektiğinde endoskopik ve jinekolojik muayene dahil) yapıldıktan sonra tedavi kararınız verilir. Tedavi kararı sonrası radyasyon onkoloğunuz size uygulanacak radyoterapinin amacı, nasıl ve ne sürede uygulanacağı, etki ve yan etkileri hakkında ayrıntılı bilgi verir.
Radyasyon onkoloğunuz tarafından hastalığınıza ilişkin tüm tıbbi geçmişiniz (önceki cerrahi, kemoterapi, radyoterapi bilgileri), patolojilerinize ait bilgiler ve tüm radyolojik görüntüleriniz detaylı incelenir ve muayeneniz (gerektiğinde endoskopik ve jinekolojik muayene dahil) yapıldıktan sonra tedavi kararınız verilir. Tedavi kararı sonrası radyasyon onkoloğunuz size uygulanacak radyoterapinin amacı, nasıl ve ne sürede uygulanacağı, etki ve yan etkileri hakkında ayrıntılı bilgi verir.
2. Adım: Radyoterapi planlanması aşamaları:
Tedavi kararınız verildikten sonra radyoterapi uygulanmasına kadar bir dizi işlem gerekmektedir. Tüm bu süreç “radyoterapi planlaması” olarak isimlendirilir ve kişiye özgü bir tedavi olması nedeniyle, tedavinizin karmaşıklığına, zorluğuna ve hastalığınızın yerleşim yeri, evresine göre belli bir süre almaktadır. Bazı durumlarda, planlama basamakları bazen tekrar tekrar yeniden yapılmaktadır. Radyoterapi planlama sürecinin birkaç günden 10 güne kadar sürebileceği unutulmamalıdır.
Radyoterapi planlama sürecinin basamakları aşağıda sıralanmıştır:
2.a. Bilgisayarlı planlama görüntülerinin alınması (BT görüntüleme):
Radyoterapinize başlanmadan önce tüm tedavinizin size özgün olabilmesi için tümörünüzün tipi, yerleşimi, yaygınlığına göre tedavi planınızı oluşturabilmek, ışınlama tekniklerini belirleyebilmek amacıyla bilgisayarlı tomografi görüntüleriniz alınır. Planlanan radyoterapi dozunun vücudunuzda hedeflenen yere en doğru ve tekrarlanabilir şekilde verilebilmesi için tedavi sırasında hep aynı pozisyonda hareketsiz kalmanız çok önemlidir. Bu nedenle bilgisayarlı tomografi (BT) görüntülerinin alınması sırasında tedavide hareketlerinizi en aza indirebilmek, rahat, hareketsiz ve konforlu yatabilmeniz amacıyla size özel baş-boyun maskesi, vakum yatak, diz altı destek gibi çeşitli sabitleme destek araçları kullanılarak özel pozisyonlama yapılır. Solunum kontrollü tedavilerde solunumunuzu izleyebilmek amacıyla özel araçlar vücudunuzun üzerine yerleştirilebilir. Bazı durumlarda tümörlü doku ve normal dokuların daha iyi belirlenebilmesi için damar içi kontrast madde uygulaması, idrar sondası yerleştirilmesi gerekebilir. Uygun yatış pozisyonuzun belirlenmesi, destek araçlarının hazırlanması sonrası tomografi görüntülerinin alınması birkaç dakika gibi kısa bir sürede gerçekleştirilir. Bu sırada hastanın radyoterapi uygulanacak bölgesi işaretlenir. Tedavinin doğru bölgeye uygulanabilmesi amacıyla bazen dövme veya küçük noktalar şeklinde işaretleme yapılabilir. Bu işlemler sırasında herhangi bir ağrı, acı hissetmezsiniz.
2.b. Tümörlü, tümör yayılımı açısından riskli bölgelerin ve normal sağlıklı dokuların belirlenmesi (Konturlama):
Radyoterapi planlamasında bilgisayar destekli özel yazılım tedavi planlama sistemleri ve programları kullanılmaktadır. Bilgisayar destekli planlama sayesinde tümör ve tümör yayılımı açısından riskli alanlara en yüksek dozların verilebilmesi ve çevredeki sağlıklı dokuların radyasyondan en iyi şekilde korunabilmesi çok önemlidir. Bu nedenle çekilen planlama tomografisinin üzerinde radyasyon onkoloğunuz tarafından tümörünüz, tümör yayılım açısından riskli bölgeler ve çevresindeki sağlıklı normal dokular tek tek her tomografi kesitinde çizilerek belirlenir ve sisteme tanımlanır. Bazı durumlarda ek görüntüleme yöntemleri (MR, PET) ile alınan planlama görüntüleri birleştirilerek daha detaylı görüntü elde edilebilir. Bu şekilde size ve tümörünüze özel üç boyutlu anatominiz oluşturulur. Radyoterapi planlama sürecinin bu aşaması tedavi planlamasının en önemli basamağını oluşturur. Tüm tedavi planınızı belirleyecek olan bu en önemli temel aşama radyasyon onkoloğunuzun klinik tecrübesi, bilgi birikimi yanında büyük bir dikkat, hassasiyet ve özenini gerektirir.
2.c. Tedavi ışın alanlarının, tekniklerinin ve dozlarının belirlenmesi (Fizik planlama):
Radyasyon onkoloğu tarafından ışınlanması gereken hedef tümör hacimleri ve sağlıklı normal dokuların belirlenmesi (konturlanması) sonrasında medikal fizik uzmanı tarafından teknik olarak radyoterapi planlaması yapılır. Tedavi planlamasında bilgisayar destekli üç boyutlu modeller kullanılarak hangi radyasyon ışınının, hangi açılar ve teknikle hedefe gönderileceği hesaplanır. Sonrasında doktorun ve radyasyon fizikçisinin birlikte çalışması ile hedef tümör ve sağlıklı komşu normal dokular açısından klinik ve fizik olarak size ve hastalığınıza özel en uygun planın seçimi yapılır. Sonrasında tedavi uygulanmadan önce kalite kontrol testleri ve gerekli ölçümler yapılarak radyoterapi planının doğruluğu test edilir.
Tedavi kararınız verildikten sonra radyoterapi uygulanmasına kadar bir dizi işlem gerekmektedir. Tüm bu süreç “radyoterapi planlaması” olarak isimlendirilir ve kişiye özgü bir tedavi olması nedeniyle, tedavinizin karmaşıklığına, zorluğuna ve hastalığınızın yerleşim yeri, evresine göre belli bir süre almaktadır. Bazı durumlarda, planlama basamakları bazen tekrar tekrar yeniden yapılmaktadır. Radyoterapi planlama sürecinin birkaç günden 10 güne kadar sürebileceği unutulmamalıdır.
Radyoterapi planlama sürecinin basamakları aşağıda sıralanmıştır:
2.a. Bilgisayarlı planlama görüntülerinin alınması (BT görüntüleme):
Radyoterapinize başlanmadan önce tüm tedavinizin size özgün olabilmesi için tümörünüzün tipi, yerleşimi, yaygınlığına göre tedavi planınızı oluşturabilmek, ışınlama tekniklerini belirleyebilmek amacıyla bilgisayarlı tomografi görüntüleriniz alınır. Planlanan radyoterapi dozunun vücudunuzda hedeflenen yere en doğru ve tekrarlanabilir şekilde verilebilmesi için tedavi sırasında hep aynı pozisyonda hareketsiz kalmanız çok önemlidir. Bu nedenle bilgisayarlı tomografi (BT) görüntülerinin alınması sırasında tedavide hareketlerinizi en aza indirebilmek, rahat, hareketsiz ve konforlu yatabilmeniz amacıyla size özel baş-boyun maskesi, vakum yatak, diz altı destek gibi çeşitli sabitleme destek araçları kullanılarak özel pozisyonlama yapılır. Solunum kontrollü tedavilerde solunumunuzu izleyebilmek amacıyla özel araçlar vücudunuzun üzerine yerleştirilebilir. Bazı durumlarda tümörlü doku ve normal dokuların daha iyi belirlenebilmesi için damar içi kontrast madde uygulaması, idrar sondası yerleştirilmesi gerekebilir. Uygun yatış pozisyonuzun belirlenmesi, destek araçlarının hazırlanması sonrası tomografi görüntülerinin alınması birkaç dakika gibi kısa bir sürede gerçekleştirilir. Bu sırada hastanın radyoterapi uygulanacak bölgesi işaretlenir. Tedavinin doğru bölgeye uygulanabilmesi amacıyla bazen dövme veya küçük noktalar şeklinde işaretleme yapılabilir. Bu işlemler sırasında herhangi bir ağrı, acı hissetmezsiniz.
2.b. Tümörlü, tümör yayılımı açısından riskli bölgelerin ve normal sağlıklı dokuların belirlenmesi (Konturlama):
Radyoterapi planlamasında bilgisayar destekli özel yazılım tedavi planlama sistemleri ve programları kullanılmaktadır. Bilgisayar destekli planlama sayesinde tümör ve tümör yayılımı açısından riskli alanlara en yüksek dozların verilebilmesi ve çevredeki sağlıklı dokuların radyasyondan en iyi şekilde korunabilmesi çok önemlidir. Bu nedenle çekilen planlama tomografisinin üzerinde radyasyon onkoloğunuz tarafından tümörünüz, tümör yayılım açısından riskli bölgeler ve çevresindeki sağlıklı normal dokular tek tek her tomografi kesitinde çizilerek belirlenir ve sisteme tanımlanır. Bazı durumlarda ek görüntüleme yöntemleri (MR, PET) ile alınan planlama görüntüleri birleştirilerek daha detaylı görüntü elde edilebilir. Bu şekilde size ve tümörünüze özel üç boyutlu anatominiz oluşturulur. Radyoterapi planlama sürecinin bu aşaması tedavi planlamasının en önemli basamağını oluşturur. Tüm tedavi planınızı belirleyecek olan bu en önemli temel aşama radyasyon onkoloğunuzun klinik tecrübesi, bilgi birikimi yanında büyük bir dikkat, hassasiyet ve özenini gerektirir.
2.c. Tedavi ışın alanlarının, tekniklerinin ve dozlarının belirlenmesi (Fizik planlama):
Radyasyon onkoloğu tarafından ışınlanması gereken hedef tümör hacimleri ve sağlıklı normal dokuların belirlenmesi (konturlanması) sonrasında medikal fizik uzmanı tarafından teknik olarak radyoterapi planlaması yapılır. Tedavi planlamasında bilgisayar destekli üç boyutlu modeller kullanılarak hangi radyasyon ışınının, hangi açılar ve teknikle hedefe gönderileceği hesaplanır. Sonrasında doktorun ve radyasyon fizikçisinin birlikte çalışması ile hedef tümör ve sağlıklı komşu normal dokular açısından klinik ve fizik olarak size ve hastalığınıza özel en uygun planın seçimi yapılır. Sonrasında tedavi uygulanmadan önce kalite kontrol testleri ve gerekli ölçümler yapılarak radyoterapi planının doğruluğu test edilir.
3.Adım: Radyoterapinizin uygulanma aşamaları:
Tedavi planınız hazır olduğunda tedavi randevu saatinizde radyasyon onkolojisi kliniğe gelmeniz gerekmektedir. Tedavi öncesinde radyoterapi sahanızı açıkta bırakacak şekilde giysilerinizi çıkarmanız ve önlük giymeniz gerekmektedir. Hazır olduğunuzda, radyoterapi teknikeri tarafından cihazın bulunduğu tedavi odasına alınır ve cihazın masasına yatırılırsınız. Yatış pozisyonunuz ve kullanılan destek araçları, ilk planlama tomografisi çekilirken kullanılanlar ile aynıdır. Uygun yatış pozisyonunuz sağlandıktan sonra radyoterapi teknikeri, ışın verilmeden önce tedavi odasından ayrılır. Günlük radyoterapi seansınız (fraksiyon) sırasında tedavi odasında 15 -30 dakika kalmanız gerekir. Bu süreçte, günlük radyoterapi uygulamasında, planlanan dozun en hassas ve doğru şekilde vücuttaki hedef tümör dokusuna doğru şekilde ulaştığının ve çevre sağlıklı dokuların yerleşimlerinin kontrolü amacıyla her tedavi öncesi günlük görüntüler alınır ve kontrolü yapılır. Kontrolde sıkıntı olmayan hastalarda, günlük radyoterapi dozunuzun uygulanması sadece birkaç dakika kadar sürer. Kontrolde sıkıntı saptanan hastaların bazen tedavi masasından kaldırılıp gerekli düzenlemeler yapıldıktan sonra tekrar yatırılması gerekebilir. Bu sizin tedavinizi en doğru şekilde almanız, tedavi başarınız ve olası yan etki riskinin en aza indirilebilmesi açısından çok önemlidir. Tedavi odasında iken özel kamera sistemi sayesinde teknikeriniz sizi görebilir ve sesinizi hoparlörden duyup sizinle iletişime geçebilir. Tedaviniz uygulanırken hiçbir ağrı, acı, koku duymazsınız. Ancak, tedavi seansınız sırasında kendinizi kötü veya rahatsız hissettiğiniz bir durum oluştuğu takdirde tekniker tarafından cihazın çalışması durdurulup yanınıza yardıma gelinebilir.
Tedavi planınız hazır olduğunda tedavi randevu saatinizde radyasyon onkolojisi kliniğe gelmeniz gerekmektedir. Tedavi öncesinde radyoterapi sahanızı açıkta bırakacak şekilde giysilerinizi çıkarmanız ve önlük giymeniz gerekmektedir. Hazır olduğunuzda, radyoterapi teknikeri tarafından cihazın bulunduğu tedavi odasına alınır ve cihazın masasına yatırılırsınız. Yatış pozisyonunuz ve kullanılan destek araçları, ilk planlama tomografisi çekilirken kullanılanlar ile aynıdır. Uygun yatış pozisyonunuz sağlandıktan sonra radyoterapi teknikeri, ışın verilmeden önce tedavi odasından ayrılır. Günlük radyoterapi seansınız (fraksiyon) sırasında tedavi odasında 15 -30 dakika kalmanız gerekir. Bu süreçte, günlük radyoterapi uygulamasında, planlanan dozun en hassas ve doğru şekilde vücuttaki hedef tümör dokusuna doğru şekilde ulaştığının ve çevre sağlıklı dokuların yerleşimlerinin kontrolü amacıyla her tedavi öncesi günlük görüntüler alınır ve kontrolü yapılır. Kontrolde sıkıntı olmayan hastalarda, günlük radyoterapi dozunuzun uygulanması sadece birkaç dakika kadar sürer. Kontrolde sıkıntı saptanan hastaların bazen tedavi masasından kaldırılıp gerekli düzenlemeler yapıldıktan sonra tekrar yatırılması gerekebilir. Bu sizin tedavinizi en doğru şekilde almanız, tedavi başarınız ve olası yan etki riskinin en aza indirilebilmesi açısından çok önemlidir. Tedavi odasında iken özel kamera sistemi sayesinde teknikeriniz sizi görebilir ve sesinizi hoparlörden duyup sizinle iletişime geçebilir. Tedaviniz uygulanırken hiçbir ağrı, acı, koku duymazsınız. Ancak, tedavi seansınız sırasında kendinizi kötü veya rahatsız hissettiğiniz bir durum oluştuğu takdirde tekniker tarafından cihazın çalışması durdurulup yanınıza yardıma gelinebilir.
4. Adım: Radyoterapi sırasında takip:
Planlanan radyoterapinizin zamanında alınması ve tamamlanması çok önemlidir. Tedavideki aksamalar, tedavinin beklenen etkinliğini azaltabilir. Bu nedenle, radyoterapiniz başladıktan sonra doktorunuz tarafından genel durumunuz, hastalığınızın tedaviye cevabı ve radyoterapinin erken yan etkileri ve gereğinde erken müdahale açısından yakın takipte tutulursunuz. Bu kontroller genellikle haftada bir yapılır ancak sıklığı hastanın ihtiyacına göre değişebilir. Bazen çok kolayca zamanında müdahale ile yönetilebilecek tedavi yan etkileri, tedavinize ciddi ara vermenize neden olabilir. Bu nedenle, radyoterapi süresince kontrollerinizi atlamamanız tedavi devamınız ve tedavi başarınız açısından çok önemlidir.
Planlanan radyoterapinizin zamanında alınması ve tamamlanması çok önemlidir. Tedavideki aksamalar, tedavinin beklenen etkinliğini azaltabilir. Bu nedenle, radyoterapiniz başladıktan sonra doktorunuz tarafından genel durumunuz, hastalığınızın tedaviye cevabı ve radyoterapinin erken yan etkileri ve gereğinde erken müdahale açısından yakın takipte tutulursunuz. Bu kontroller genellikle haftada bir yapılır ancak sıklığı hastanın ihtiyacına göre değişebilir. Bazen çok kolayca zamanında müdahale ile yönetilebilecek tedavi yan etkileri, tedavinize ciddi ara vermenize neden olabilir. Bu nedenle, radyoterapi süresince kontrollerinizi atlamamanız tedavi devamınız ve tedavi başarınız açısından çok önemlidir.
